1. UVOD
Alge
predstavljaju široku i veoma raznoliku grupu fotoautotrofnih organizama, koja
je svojim životnim ciklusom potpuno ili povremeno vezana za vodenu životnu
sredinu. Do danas ne postoji jedinstvena definicija termina alge. Za početak,
raznolikost unutar ove grupe dobro ilustruje podatak da termin alge obuhvata
fotosintetske bakterije, te jednoćelijske, kolonijalne i višećelijske primarno
autotrofne eukariote u vodenoj sredini, koje namaju razvijena prava tkiva i
organe. Historijski, alge su svrstavane u tzv. „niže biljke“, kako bi se time istako stepen njihove organizacije u
odnosu na više vaskularne autotrofne organizme[1].
Pripadnici ove
velike grupe organizama prilagođeni su veoma različitim životnim uslovima. Neke
naseljavaju prostore niskih temperatura (Arktik, Antartik), druge žive u vodama
vrelih gejzira, pod pritiskom okeanskih dubina, te u morskim i slatkovodnim
ekosistemima. Sposobnost osvajanja različitih staništa počiva na izrazito
visokoj morfološkoj i fiziološkoj raznolikosti unutar ove grupe organizama,
čija evolucija traje oko 3,5 milijarde godina. Tokom dugih vremenskih razdoblja
neke alge su izumrle, a druge su, kroz promjene svojih osobina pronalazile nove
načine preživljavanja. Pojedine alge prešle su na novi način ishrane, te od
autotrofnih postale organizmi sposobni da se hrane hvatanjem plijena, uzimanjem
rastvorene organske materije iz vode, a rijetke čak i parazitskim načinom
života [1].
S obzirom na
rasprostranjenost i zastupljenost algi u različitim ekosistemima, jasno je da
one predstavljaju veoma značajan faktor u procesima kruženja materije i
proticanja energije. Alge su najveći, a često i jedini primarni producenti organske
materije u vodenim ekosistemima, što čini osnovu ostalih ekoloških odnosa u
njihovoj okolini [1].
1.1.1 Životna forma algi
Životna forma je
skup adaptivnih osobina jedne vrste, usaglašenih sa konkretnom sredinom u kojoj
data vrsta živi. Životna forma je ekološka kategorija i nije vezana za jednu
sistematsku grupu, a u okviru iste sistematske grupe često se susreću sasvim
različite životne forme [6].
Plankton označava životnu formu organizama koji lebde u vodi. Sposobnost aktivnog
plivanja kod ovih organizama je dosta slabo razvijena, te oni više ili manje,
pasivno lebde u vodi pružajući otpor tonjenju čitavim nizom specifičnih
prilagođenosti. Najčešće su mikroskopskih dimenzija, relativna površina tijela
je povećana prisustvom različitih tjelesnih nastavaka i izraštaja, dok je kod
nekih konstatovano prisustvo masti i vode u tjelesnom sastavu. Otpor prema
tonjenju povećan je kod mnogih vrsta i slabim aktivnim plivanjem. Veličina
tijela, način razvića i uslovi u kojima planktonski organizmi žive mogu biti
veoma različiti, te se u vezi s tim izdvaja veći broj kategorija u okviru ove
životne forme [4] [6].
Podjela planktona prema veličini prikazana
je u tab. 1.
Tabela 1. Podjela planktona prema veličini
|
Kategorija |
Veličina |
Grupe
organizama |
|
Femtoplankton |
< 0,2 µm |
Virusi i
ultramikrobakterije |
|
Pikoplankton |
0,2 – 2 µm |
Bakterije, cijanobakterije
i eukariotske alge |
|
Nanoplankton |
2 – 20 µm |
Manji fitoplankton i
protozoa |
|
Mikroplankton |
20 – 200 µm |
Veći fitoplanktona i
protozoa (cilijati) |
|
Mezoplankton |
0,2 – 2 mm |
Veći zooplankton
(copepoda) |
|
Makroplankton |
2 – 20 mm |
Veći zooplankton |
|
Megaplankton |
> 20 mm |
Veći zooplankton (meduze) |
Alge kao fotosintetski organizmi u planktonu označavaju se terminom fitoplankton. Prema tab. 1 uočava se da one pripadaju
kategoriji pikoplanktona (0,2 – 2 µm), nanoplanktona (2 – 20 µm) i
mikroplanktona (20 – 200 µm). Fitoplankton igra važnu ulogu u procesima
kruženja materije i protoka energije, a odgovoran je ze 42 % ukupne svjetske Neto primarne produkcije [4].
Bentos obuhvata ekološku
grupu organizama koji sve svoje životne aktivnosti ostvaruju na dnu vodenih
ekosistema. Oni čine životne zajednice riječnog, jezerskog ili morskog dna, jer
su vezani za podlogu (sesilni bentos)
ili se kreću po dnu (vagilni bentos).
U zavisnosti od prirode bentoskih organizama, govorimo o fitobentosu (alge i
akvatične makrofite) i zoobentosu (različite grupe životinjskih organizama).
Prema veličini, bentos se dijeli na makrozoobentos (> 1 mm), mejobentos (1
mm – 32 µm) i mikrobentos (< 32 µm). Fitobentos čine organizmi koji
obrastaju površinu različitih podloga u vodi. Bentoske alge žive na ili u
asocijaciji sa supstratom. Svoj životni ciklus ove alge provode na dnu vodenog
bazena. Najčešće pričvršćene za podlogu (sesilne). Međutim, bentoskoj zajednici
pripadaju i alge koji se mogu kretati po supstratu. Ova životna forma se
označava terminom perifiton, a upućuje
na mikrofloru koja raste na površini nekog supstrata. U zavisnosti od tipa
supstrata na kojem žive, bentoske alge se dijele na nekoliko kategorija. Alge
koje žive na čvrstom susptratu (stijenama i kamenju) označavaju se kao epilitske (na površini supstrata),
odnosno endolitske (u čvrstom
supstratu). Epipelične alge rastu na
površini finog sedimenta (mulj), epipsamične
na pješčanoj podlozi, a ako je podloga živi organizam, onda takve alge pripadaju
kategoriji epifita (rastu na površini
akvatičnih makrofita) ili epizoika
(rastu na površini tijela vodenih životinja) [5].
1.1.2 Tipovi staništa
Alge naseljavaju
morske i slatkovodne ekosistema, ali i ostala vlažna staništa. Mogu se pronaći
na vrhovima planina gdje naseljavaju površinu snijega i leda, a mogu
naseljavati i vruće izvore. Od specifičnih tipova staništa važno je spomenuti
alge planinskih izvora i rijeka, alge kraških izvora, alge tresetišta, alge
sedrenih barijera i alge termomineralnih izvora. Svaki od ovih tipova staništa
odlikuje se jedinstvenom i neponovljivom biocenozom koja indicira i ekološke
uslove datog staništa [3].
Prema EuroVegcheck listi tipova staništa, alge
grade pet jasno diferenciranaih vegetacija i to: 1.
Vegetaciju slatkih voda; 2.
Vegetaciju vlažnih zemljišta; 3.
Aerofilnu vegetacija; 4.
Vegetaciju snijega i leda i 5.
Vegetaciju morskih algi [2].
Ključne riječi: alge, životna forma, fitoplankton,
fitobentos, tipovi staništa, sintaksonomija.
LITERATURA
1. Barudanović, S., Mašić,
E. (2015). Raznolikost i sistematika
algi i gljiva. Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Sarajevu. „Fojnica“
d.d. Fojnica. str. 1-153.
2. Mucina, L., Bültmann, H., Dierßen, K., Theurillat, J.-P., Raus,
T., Čarni, A., Šumberová K.,, Willner,
W., Dengler, J., Gavilán, G.R., Chytrý,
M., Hájek, M., Di Pietro, R., Lakushenko, D.,Pallas, J., Daniëls,
F.J.A., Bergmeier, E., Santos G, A., Ermakov, N., Valachovič, M., Schaminée,
J.H.J., Lysenko, T., Didukh, Y.P., Pignatti, S., Rodwell, J.S., Capelo, J., Weber, H.E., Solomeshch, A.,
Dimopoulos, P,. Aguiar, C., Hennekens, S.M., Tichý, L. (2016). Vegetation of
Europe: hierarchical fl oristic classifi cation system of vascular plant,
bryophyte, lichen, and algal communities. Applied
Vegetation Science. 19 (1): 3-255.
3. Wehr, J.D., Sheath,
R.G., Kociolek, J.P. (2015). Freshwater Algae of North America: Ecology and
Classification. Elsevier. str. 1-1066.
4. Reynoulds, C.S. (2006).
Ecology of Phytoplankton. Cambridge University Press. str. 1-535.
5. Stevenson, R.J.,
Bothwell, M.L., Lowe, R.L. (1996). Algal ecology. Freshwater Benthic Ecosystems.
Academic Press. str. 1-753.
6. Dizdarević, M. (1974).
Rječnik ekologije. Zavod za izdavanje udžbenika Sarajevo. str. 1-135.
Subscribe by Email
Follow Updates Articles from This Blog via Email
No Comments